Historia planowanego postarzania produktów od początku XX wieku do roku 1939

Zjawisko uszkadzania się sprzętów elektronicznych i urządzeń gospodarstwa domowego, akurat po ustaniu okresu gwarancyjnego, w wielu przypadkach nie jest zbiegiem okoliczności, ani też przysłowiowym pechem. Możemy podejrzewać, że za takie epizody odpowiedzialni są producenci, świadomie stosujący technologię postarzania produktu. Jej celem jest skrócenie bezawaryjnego czasu pracy urządzenia do okresu zaplanowanego przez wytwórców danego przedmiotu. Okres ten dokładnie znany jest jedynie tym, którzy go zaplanowali. Takie działania mają prowadzić do spirali nieskończonej sprzedaży, gdzie konsument nakłaniany jest do wymiany produktu na nowy, mimo tego, że poprzedni przedmiot mógłby jeszcze działać poprawnie. Skąd wzięły się technologie i trendy postarzania produktów oraz jaka jest historia ich rozwoju?

ZMIANY INDUSTRIALNE – początek XX wieku

Skracanie żywotności jest ściśle powiązane z masową produkcją. Występuje tam, gdzie konsumenci oczekują jak najniższej ceny i nadążania za trendami. Z tego względu, za początki zjawiska możemy uznać okolice roku 1920, czyli pierwszą połowę XX wieku. Był to czas trwania drugiej rewolucji przemysłowej, nazywanej epoką elektryczności, w której wynaleziono pierwszą żarówkę, ale też skonstruowano pierwszą linię montażową. Odkrycie fenomenu montażu dzielonego na części było kamieniem milowym w historii rozwoju przemysłu.

Wcześniej produkcja opierała się na rzemiośle. Do ręcznego wykonania były wykorzystywane dobrej jakości materiały, a wieloletnie doświadczenie rzemieślników pozwalało uzyskać długą trwałość produktu. W mentalności „zwykłych ludzi” żyjących w poprzedniej epoce, próżno szukać konsumpcjonizmu. Większość produkowanych dóbr miała przetrwać lata bez wymian, czy poważnych napraw, a czasem nawet być użytkowana przez kolejne pokolenia.

Kiedy w roku 1878 rozpoczęła się masowa produkcja żarówek, nastąpił gwałtowny rozwój konsumpcjonizmu i sprzedaż oscylowała na niespotykanych wcześniej w historii poziomach. Pierwsze niepokojące objawy pojawiły się jednak w okolicy roku 1900. Producenci zauważyli  spadek sprzedaży, spowodowany długą trwałością wyprodukowanych dóbr. Wcześniej nie stanowiło to problemu, ponieważ tworzenie ilości sztuk było mocno ograniczone przez ilość rzemieślników. Po odkryciu możliwości produkcji masowej podaż produktu przekraczała popyt. Jednym z najbardziej niesamowitych przykładów trwałości, jest Centennial Light – żarówka świecąca w Livermoor w Kalifornii praktycznie nieprzerwanie od 1901 roku. Oczywistym jest, że na skutek naturalnego starzenia żarówka ta nie świeci już tak jasno i dobrze, jak nowa, niemniej jednak jej żywotność sięga 120 lat, a żywotność obecnie produkowanych klasycznych żarówek rzadko kiedy przekracza dwa lata.

KARTEL PHOEBUS – lata 1925 - 1939

Zbyt mały według producentów popyt, spowodował powstanie w 1925 roku kartelu Phoebus, którego istnienie zostało przerwane dopiero przez drugą wojnę światową. Został on założony przez ówczesnych gigantów produkujących żarówki  (między innymi Phillips, General Electric i inni), aby kontrolować terytoria i jakość produktu. Wielkie przedsiębiorstwa miały nie wchodzić sobie w drogę i wspólnie opracowywać sposoby na zwiększenie sprzedaży, poprzez zmniejszenie żywotności. Rozwiązania, które były opracowywane przez członków kartelu, można określić jednoznacznie negatywnymi dla konsumenta.

Mianowicie, zakładało się skrócenie czasu pracy żarówki z 2 500 roboczogodzin (badania Thomasa Eddisona) do 1 000 roboczogodzin. Wyłączność terytorialna miała pozwolić na bezkarne podniesienie cen, poprzez stworzenie oligopolu (dominację na rynku kilku dużych firm działających w zmowie). Rozwiązania opracowane przez kartel weszły w życie i żywotność żarówek została znacząco skrócona. Pojawiły się instytucje i głosy próbujące przeciwdziałać szkodliwym dla środowiska i konsumentów działaniom Phoebusu, ale jak widać nie odniosły one znacznego sukcesu. Choć światowi potentaci nie przyznają się oficjalnie do istnienia kartelu, to przedsiębiorstwo o takiej nazwie naprawdę zostało założone w Szwajcarii w latach dwudziestych. Wydarzenia związane z działalnością kartelu uznaje się za początek idei planowanego postarzania produktów.

W ten sposób został zakończony pierwszy, początkowy etap powstawania technologii, rozwijającej się dalej przez kolejne dziesięciolecia. W następnych latach inne odmiany skracania życia zostały zastosowane w branży samochodowej i elektronicznej, stopniowo obejmowały coraz większą gamę produktów. Takie postępowanie przedsiębiorstw produkcyjnych, szczególnie światowych potentatów, trwa do czasów obecnych.

Wiktoria