Planowane postarzanie produktu

Niegdyś producenci konkurowali ze sobą na gruncie jakości oferowanych wyrobów. Obecnie jakość produktów wydaje się być zbliżona, zaś czas bezawaryjnego użytkowania urządzeń elektronicznych zadziwiająco krótki (często usterka pojawia się tuż po upływie terminu gwarancji). Jak to możliwe, że nowoczesne żarówki gasły tak szybko, podczas gdy wyprodukowana jeszcze w XIX wieku żarówka Centennial Light świeci w remizie straży pożarnej w Livermore w Kalifornii od 1890 roku?

Planowane postarzanie produktu (planned obsolescence)

Planowane postarzanie produktu jest terminem określającym niejawne praktyki producentów polegające na takim projektowaniu urządzeń, aby miały one ograniczony, ściśle określony czas działania. Po upływie tego czasu powinny podlegać awariom, najlepiej w taki sposób by ich serwisowanie stawało się nieopłacalne. Poczynania takie mają wymusić odpowiednią rynkową rotację sprzętów i przynosić firmom określone w założeniach planistycznych zyski. Jak wspomnieliśmy procedery takie są niejawne, a producenci oficjalnie im zaprzeczają. Przypadki tego typu działań zostały jednak potwierdzone już dawno. I tak, w roku 1924 marki Philips, General Electric i Osram utworzyły kartel planujący produkcję żarówek o obniżonej żywotności do 1500 godzin nieprzerwanej pracy (w latach czterdziestych limit zmniejszono do 1000). Wydaje się, iż obecnie poziom technologiczny pozwala na szeroką swobodę w tego rodzaju działaniach.

W jaki sposób można zepsuć produkt?

Strategie związane z tego typu działaniami związane są m.in. z projektowaniem urządzeń w taki sposób, aby podzespoły wrażliwe na określone czynniki środowiskowe musiały pracować w warunkach skrajnie dla nich niekorzystnych, np. części szczególnie nieodporne na działanie wysokich temperatur umieszcza się w miejscach silnie nagrzewających się podczas pracy urządzenia (zmywarki). Inną praktyką jest wykorzystanie niskiej jakości materiałów w miejscach silnego zużycia (przewody słuchawek). Wśród tego typu działań znaleźć można także montaż niewymiennych podzespołów (baterie smartfonów, tabletów, laptopów) oraz instalację oprogramowania uniemożliwiającego działanie urządzenia po upływie określonej liczby cykli eksploatacyjnych (drukarki).

Straty i “zyski”

Przyspieszony cykl życia produktu ma istotny wpływ na marnotrawstwo surowców i degradację środowiska. Rosną góry elektrycznych odpadów i zużycie energii w związku z koniecznością recyklingu. Z tym zgadzają się przedstawiciele nie tylko ekologicznych środowisk. Jest jednak także druga strona zagadnienia. Szybka rotacja sprzętu przynosi, zdaniem przedstawicieli lobby producentów urządzeń elektronicznych, także określone “zyski” (nie tylko producentom). Są nimi domniemane korzyści użytkowników urządzeń - zgodnie z tego rodzaju argumentacją, obniżenie jakości produktu wynikające z wykorzystania gorszej klasy podzespołów idzie w parze ze spadkiem cen towarów - co ma być korzystne dla wszystkich, zwłaszcza mniej zamożnych, konsumentów, którzy mogą pozwolić sobie na zakup wcześniej niedostępnych dla nich urządzeń. Nie bez ironii, do tego rodzaju argumentacji, można jeszcze dopisać zyski płynące ze wzrostu PKB będącego skutkiem zwiększonej konsumpcji i korzyści wynikające z tego nawet dla tych, którzy konsumują niewiele.

Inne uzasadnienia wysokiej rotacji produktów elektronicznych związane są z szybkością postępu technologicznego i możliwością korzystania z coraz nowszych generacji urządzeń, zapewniających większą funkcjonalność, energooszczędność oraz bezpieczeństwo (samochody).

Dwa zdania zakończenia

Zrozumiałe jest, że producentom nie opłaca się produkować sprzętów bezawaryjnych (co zresztą i tak nie jest możliwe) lub chociażby wyjątkowo trwałych. Tak było zawsze, jednak obecnie długość życia przeciętnego produktu wydaje się być wyjątkowo krótka, a strategie marketingowe wymuszające coraz szybszą rotację urządzeń zdają się pieczętować ich los.